Panna Mania na wydaniu oraz losy fortepianu.

W salonie mama z ciocią Manią ustalają listę gości mających być zaproszonych do babci. Właściwie do cioci Mani-panny na wydaniu. 

Ciocia ma przed sobą listę, w ręce trzyma kolorowy ołówek, a mama wyraża zgodę lub sprzeciw.

-Student Politechniki Lis-odczytała ciocia.

-To nie jest lebeau monde-powiedziała mama.

-Ależ on cudnie gra na skrzypcach-broniła ciocia

Nastała cisza.

-Przedstawię go jako de Liser.

-A discretion- zaaprobowała mama.

Mama uchodzi za emancypantkę. Należała do pierwszego grona kobiet z wyższymi studiami, ale niektóre zapatrywania ma staro-konserwatywne.

We współczasnej Polsce wieją prądy demokratyczne, ale mama ciągle żyje tym balem w Wiedniu, gdzie tańczyła w towarzystwie wytwornych i utytuowanych panów.

Ciocia nie odczytała z listy mego imienia. Najbliżsi nie figurują na liście, są wśród tych policzonych na palcach.

U babci generalne sprzątanie. Uchodzą zapachy kuchenne smażonego mięsiwa, wypiekanych tortów i ciastek.

Wieczorem babcia rozpyliła wodę kolońską i gęsto poleciła rozstawić popielniczki, aby goście nie wrzucali niedopałków do doniczek z kwiatami, czego babcia bardzo nie lubiła.

Przyszliśmy do babci wcześniej, by stwarzać miły nastrój. Salon i jadalnia były jasno oświetlone. Zaproszeni goście przybędą z opóźnieniem, co w sferach towarzyskich Lwowa jest ogólnie przyjęte i uchodzi za dobry ton.

Z godzinnym opóźnieniem przyszli zaproszeni. Początkowo atmosfera była sztywna, ale babcia wnet rozwiała tę sztywna atmosferę. Poleciła podać pikantne przekąski i wódeczność.

Po zakąsce ciocia Mania zasiadła do fortepianu. Odegrała solo mazurka Chopina i menueta Paderewskiego. Wspaniale wypadł: duet-ciocia fortepian, a pan de Lisier skrzypce oraz część wokalna pani Otowej i pana Schmidta.

Po kolacji, podczas czarnej kawy, było gwarno. Starsza generacja politykowała. Porównywała premiera Władysława Grabskiego z królem Władysławem IV. Niektórzy mówili o teatrze, a ojciec o literaturze.

Około północy poszła w ruch klawiatura i tańczono. Tańczyli wszyscy, zwłaszcza młodzież. Młodzież tańczyła tańce modne, starsi zaś mniej modne. Przy stolikach grano w karty, w preferansa, a przy jednym stoliku w bridża.

Zima. Na dworze wieje przejmujący chłód. Nie lubię tych nudnych prób teatralnych i przygotowań do wieczorku ku czci Juliusza Słowackiego. Wolałabym pozostać w domu. W mieszkaniu ciepło. Ordynas solidnie napalił w piecach. Ojciec wesoły, nuci arie z oper, a Dżokuś czeka przy drzwiach na spacer.

Pijemy popołudniową kawę. Mama żywo dyskutuje z ciocią Manią i ciocią Stanisławą o kreacji mód. Ojca to nudzi, a ja pieszczę na kolanach Dżokusia.

Na stole żurnale fasonów wiosenno-letnich oraz zagmatwane wzory krojów. Ciocia Mania chce, aby suknia była wycięta z przodu i z tyłu, zaś ciocia Stanisława doradza, aby była wycięta tylko z przodu. Mama przybiera suknie ozdobnymi guzikami, kwiatami i japońską klamrą. Istny jarmark mód, fasonów i ozdób.

Ojciec przeprosił rodzinne towarzystwo, podszedł do fortepianu i grał z pamięci dwie arie z Pajaców „Śmiej się pajacu, gdy ci płakać nie wolno”.

Żurnale, fasony i wzory odłożono.

-Posłuchajmy, gra Franio-powiedziała ciocia Mania.

W jadalni nastała cisza. Ojciec odstawił swój repertuar, grał Pajace i Traviatę.

Gdy ojciec ukończył spektakl, ciocia Mania-muzykolog, wyraziła zachwyt dla wspaniałości naszego półkoncertowego fortepianu pochodzącego od Wirtha z Wiednia. Fortepian otrzymała mama od stryja, kanonika z Doliny, za popis rapsodii węgierskiej Liszta.

Podczas pierwszej wojny światowej fortepian nasz przeszedł ciekawe koleje, zanim osiadł we Lwowie.

Przed pierwszą wojną światową rodzice mieszkali w Trembowli. Ojca powołano do armii austryjackiej, a mama uszła ze mną na Czechy, aby uniknąć okupacji rosyjskiej. Po wyjściu wojsk austryjackich z Trembowli, szalała tłuszcza. Rozgrabiała mieszkania tych, którzy uszli.

Po zajęciu Trembowli przez Rosjan, fortepian nasz przejął oficer rosyjski, miłośnik muzyki. Przetransportował fortepian do swojej kwatery, a kiedy kontrofensywa austryjacka zagrażała Trembowli, oficer rosyjski, przed odwrotem, polecił otoczyć fortepian opieką i na koszty transportu pozostawił 10 rubli w złocie.

Po wojnie, za Rzeczypospolitej Polski, ojciec otrzymał wagon towarowy, zabrał ordynasa i pojechał do Trembowli po nasze meble.

W Trembowli mieszkaliśmy na I piętrze w kamienicy Banku Ukraińskiego, a na parterze, poza bankiem, była restauracja.

Ojciec zszedł do restauracji, aby zasięgnąć informacji o losie naszych mebli i rzeczy. Restaurator wyraził zdziwienie, że ojciec w ogóle przyjechał po meble i rzeczy.

Rodzice pozostawili w Trembowli salon mahoniowy, jadalnię, sypialnię, obrazy, porcelanę, srebro, futra i ukrytą w szafie biżuterię rodową baronów Feillów, którą odziedziczyła moja matka na krótko przed wojną, po teściowej-baronównie Feill. Biżuteria stanowiła kolekcję różnych ozdób oprawionych w szmaragdy, brylanty i rubiny.

Restaurator, zapytany przez ojca o los naszych mebli i rzeczy, powiedział:

-Ludność rozebrała. Ale co i kto, tego nie wiem.

Ojciec opuszczająć „uprzejmego” restauratora zauważył w narożniku lokalu nasze antyczne lustro, oprawione w szeroką, złocona ramę. Powiedział:

-Panie! Przecież to moje lustro!

-Zupełnie wyszło mi to z głowy-rzekł na usprawiedliwienie restaurator.

Ojca doszła wiadomość, że uczeń gimnazjalny zabrał ojca wspaniałą bibliotekę. Ojciec zaszedł do owego ucznia, zapytał o swe książki, ale ten zapewnił ojca, iż książek nie zabrał, a tych, którzy to oświadczyli, nazwał kłamcami.

Ojciec, nauczony doświadczeniem „uczciwości” trembowlan, z resztą nil admirari, wyłowił u byłego ucznia książkę Kalenbacha o Mickiewiczu, zaopatrzoną we własny ekslibris. Przyłapany na kłamstwie opuścił głowę.

Z naszego urządzenia ojciec odzyskał: fortepian, lustro, 3 srebrne łyżki, kilka srebrnych widelców, 6 srebrnych trzonków do noży i kilka książek.